Modül 1: Medya okuryazarlığı uygulamaları

Modülün amacı

Bu öğrenme modülünün amacı, eğitimcilerin genç öğrencilere çeşitli medya biçimlerini verimli bir şekilde anlamaları, analiz etmeleri ve etkileşim kurmaları için gerekli olan temel medya okuryazarlığı becerileri konusunda ihtiyaç duydukları geniş bir yelpazedeki beceri ve bilgileri kapsamaktır. Modül, eleştirel düşünme ve analitik becerileri geliştirerek, eğitmenlerin öğrencilerin medyayı sorumlu ve düşünceli bir şekilde kullanmalarını sağlamalarını amaçlamaktadır.

Öğrenme çıktıları

Bu modülü tamamladıktan sonra, öğrenciler aşağıda listelenen bilgi ve becerileri kazanacaklardır: 

Bilgi

  1. Medya kaynaklarını anlama:
  • Geleneksel medya, sosyal medya ve çevrimiçi platformlar dahil olmak üzere çeşitli medya kaynakları hakkında bilgi.
  • Farklı medya kaynaklarının güvenilirliği ve güvenilirliği hakkında farkındalık.
  1. Medya manipülasyon teknikleri:
  • Çerçeveleme, sansasyonelcilik ve seçici düzenleme gibi medya içeriğini manipüle etmek için kullanılan yaygın teknikleri anlamak.
  • Siyasi, ticari ve ideolojik gündemler dahil olmak üzere medya manipülasyonunun arkasındaki nedenleri bilmek.
  1. Medya okuryazarlığı çerçeveleri:
  • Yerleşik medya okuryazarlığı çerçeveleri ve modelleri (ör. CARS kontrol listesi, SIFT yöntemi) hakkında bilgi sahibi olmak.
  • Önyargı, yanlış bilgi ve propaganda gibi medya okuryazarlığının temel kavramlarını anlamak.

Beceri: 

  1. Eleştirel değerlendirme:
  • Medya içeriğini doğruluk, önyargı ve güvenilirlik açısından eleştirel olarak analiz etme becerisi.
  • Medya mesajlarındaki yanıltıcı veya aldatıcı unsurları belirleme becerisi.
  1. Bilgi doğrulama:
  • Birden fazla kaynaktan gelen bilgileri doğrulama ve bilgilerin güvenilirliğini değerlendirmek için çapraz referanslama becerisi.
  • Gerçekleri kontrol etme ve gerçek kontrol araçlarını ve kaynaklarını etkili bir şekilde kullanma becerisi.
  1. Medya okuryazarlığı uygulaması:
  • Sosyal medya, haber makaleleri ve reklamlar dahil olmak üzere gerçek dünya bağlamlarında medya okuryazarlığı ilkelerini ve stratejilerini uygulama.
  • Günlük medya tüketiminde medya manipülasyon taktiklerini tanıma ve bunlara direnme becerisi.

Konu listesi

Bu konu, geleneksel ve dijital platformlar dahil olmak üzere mevcut çeşitli medya kaynaklarını inceler ve bunların güvenilirliğini değerlendirme yöntemlerini açıklar.

Bu konu, medya içeriğini manipüle etmek için kullanılan yaygın teknikler ve bu uygulamaların altında yatan nedenler hakkında bilgi verir.

Bu konu, medya mesajlarını eleştirel olarak değerlendirme ve medya okuryazarlığı ilkelerini günlük yaşamda uygulama becerilerini geliştirir.

Geliştirilecek hedefler, temel kavramlar ve beceriler

Bu modülün sonunda şunları yapabileceksiniz:

Öğrenme Kılavuzu

Bu modülde öğrenmenizi optimize etmek için, çeşitli medya türlerini anlayarak ve bunların güvenilirliğini değerlendirerek başlayın, ardından gerçek dünya örnekleri aracılığıyla yaygın manipülasyon taktiklerini öğrenin ve son olarak, gerçek dünya medya içeriğini eleştirel bir şekilde değerlendirmek için çerçeveler uygulayarak tamamlayın.

Öğrenmenizi geliştirmek için tartışmalara ve işbirliğine dayalı etkinliklere katılın, daha derinlemesine bilgiler için sağlanan bağlantıları keşfedin ve her bölümün ardından öğrendiklerinizi pratikte nasıl uygulayabileceğinizi düşünün.

Motive Edici Vaka Öyküsü

Alex adında genç bir öğrencinin, yerel bir ünlünün şok edici bir skandala karıştığını iddia eden viral bir videoya rastladığını hayal edin. Alex, videonun gerçekliğini sorgulamadan arkadaşlarıyla paylaşır ve okulda dedikodular yayılır. Daha sonra, videonun büyük ölçüde düzenlendiği ve bağlamından çıkarıldığı ortaya çıkar. Bu olay, bilginin hızla yayıldığı ve kolayca yanıltıcı olabileceği günümüzün dijital çağında medya okuryazarlığının önemini vurgulamaktadır. 

Bu eğitim modülü sayesinde eğitmenler, Alex gibi öğrencilerin bilginin güvenilirliğini sorgulamalarını, manipülasyon taktiklerini fark etmelerini ve paylaşmadan önce eleştirel düşünmelerini nasıl sağlayacaklarını öğrenecekler. Bu becerilerle donatılmış genç öğrenciler, sorumlu bir şekilde çevrimiçi ortamda gezinme ve topluluklarına olumlu katkıda bulunma becerisine sahip, bilinçli medya tüketicileri haline gelecekler. 

Bu hikaye, medya okuryazarlığı eğitiminin acil ihtiyacını vurgulamaktadır.

Akranlar arasında tartışma başlatmak için düşünme soruları:

S1. Alex, videoyu paylaşmadan önce videonun gerçekliğini doğrulamak için hangi adımları atabilirdi?

S2. Çevrimiçi ortamda yanlış bilgilerin yayılmasının kişisel ve toplumsal açıdan olası sonuçları nelerdir?

S3. Eğitimciler, gençlerin manipüle edilmiş içeriği fark edip sorgulamak için eleştirel düşünme becerilerini geliştirmelerine nasıl yardımcı olabilir?

Konu 1 – Medya kaynaklarını anlamak

Bu bölümde, genel olarak iki ana gruba ayrılabilen medya kaynaklarının genel görünümünü inceleyeceğiz: geleneksel medya ve dijital medya.

Gazeteler, dergiler, radyo ve televizyon bu kategoriye girer. Geleneksel medya, editoryal standartlar ve gazetecilik etiği nedeniyle tarihsel olarak daha güvenilir olarak görülmüştür. Yayınlanmadan önce genellikle sıkı bir doğrulama ve onay sürecinden geçer. Ancak, sahiplik ve editoryal eğilimlere bağlı olarak önyargılar olabileceğinden, okuyucular bu kaynaklara yine de eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşmalıdır.

Sosyal medya platformları (Facebook, Twitter ve Instagram gibi), bloglar, podcast'ler ve çevrimiçi haber sitelerini kapsar. Dijital medya, bilginin hızlı bir şekilde yayılmasını sağlar, ancak genellikle geleneksel medyanın sahip olduğu editoryal kontrollerden yoksundur. Bu platformlar daha geniş bir yelpazede seslerin duyulmasını sağlarken, herkesin önemli bir denetim olmaksızın içerik yayınlayabilmesi nedeniyle yanlış bilgi riskini de artırır.

Güvenilirliği değerlendirme

Bu medya türleri arasındaki farkı anlamak sadece başlangıçtır. Güvenilirliklerini değerlendirmek için sistematik bir yaklaşım gerekir. Dikkate alınması gereken temel faktörler şunlardır:

İçeriği kimin oluşturduğunu araştırın. Yazar, tanınmış bir gazeteci mi, alanında uzman mı yoksa anonim bir kaynak mı? Güvenilir kaynaklar genellikle ilgili uzmanlığa sahip, kimliği belirgin katkıcılar içerir.

Bilginin alaka düzeyi zamanla değişebilir. Özellikle sağlık, politika veya teknoloji gibi hızlı değişen konularda içeriğin güncel olup olmadığını daima kontrol edin.

Kaynağın itibarını öğrenin. Tanınmış kuruluşlar genellikle sıkı editoryal standartlara sahiptir. Sansasyonel veya yanlış bilgi verme geçmişi olan kaynaklara karşı dikkatli olun.

Güvenilir makaleler genellikle diğer güvenilir kaynaklara veya çalışmalara atıfta bulunur. İddiaların saygın kuruluşlar veya uzmanlar tarafından kanıtlarla desteklenip desteklenmediğini kontrol edin.

İçeriğin dengeli bir bakış açısı sunup sunmadığını veya önyargılı olup olmadığını değerlendirin. Ton, dil ve bakış açısını tanımak, altta yatan amaçları belirlemeye yardımcı olabilir.

Örnekler

Değerlendirme sürecini açıklamak için, popüler bir blogda yer alan sağlıkla ilgili bir iddianın, hakemli bir dergi makalesinde yer alan iddianın örneğini ele alalım. Blog, sözde mucizevi bir tedaviyi tanıtmak için dramatik bir dil kullanıyor olabilir, ancak kaynak gösterilmemiştir. Buna karşılık, tıp uzmanları tarafından yazılan ve saygın bir dergide yayınlanan dergi makalesi, iyi yapılandırılmış bir çalışmanın bulgularını sunmaktadır. Öğrenciler Bu kaynakları eleştirel bir şekilde değerlendirerek, öğrenciler güvenilir bilgiler ile sansasyonel iddiaları birbirinden ayırt edebilirler.

Kaynaklar

BBC’s “How to Spot Fake News”Bu iki kılavuz, medya kaynaklarını değerlendirme ve yanlış bilgileri tespit etme konusunda pratik ipuçları sunmaktadır.

MC-VIEW: Bu Erasmus+ projesi, çevrimiçi bir öğrenme platformu aracılığıyla eleştirel izlemeyi teşvik ederek medya okuryazarlığını artırmaya odaklanmaktadır. 

https://mc-view.erasmus.site

Etkinlik

Görev: Çeşitli medya kaynaklarından (örneğin, geleneksel bir gazete, popüler bir çevrimiçi platform ve sosyal medya) güncel bir haber seçin. Her kaynak için yukarıda belirtilen güvenilirlik değerlendirme kriterlerini uygulayın. 

Küçük gruplar halinde bulgularınızı tartışın ve değerlendirmelerinizi paylaşın. Bu etkinlik, öğrenciler arasında eleştirel düşünmeyi ve tartışmayı teşvik ederek medya kaynaklarını anlamanın önemini pekiştirir.

Konu 2 – Medya manipülasyon teknikleri

Understanding Techniques

Bu bölümde, medya içeriğini manipüle etmek için kullanılan çeşitli teknikleri inceleyeceğiz. Bu taktikleri anlamak, öğrencilerin bilginin nasıl çarpıtılabileceğini ve yanlış aktarılabileceğini fark etmeleri için çok önemlidir. Yaygın olarak kullanılan teknikler şunlardır:

Bu, algıyı etkilemek için bilginin sunulma şeklini ifade eder. Bir hikayenin belirli yönlerini vurgularken diğerlerini önemsizleştirerek, yaratıcılar izleyicilerin bilgileri nasıl yorumlayacağını şekillendirebilirler. Örneğin, bir protesto haberi, onu “barışçıl bir gösteri” yerine “şiddetli bir ayaklanma” olarak çerçeveleyerek, farklı kamuoyu tepkilerine yol açabilir.

Sansasyonelcilik, dikkat çekmek için bir haberin şok edici yönlerini abartmak veya vurgulamaktır. Bu teknik, manşetlerin çarpıcı iddialar içerebileceği tabloid gazeteciliğinde sıklıkla kullanılır. Sansasyonel haberler tıklanma ve görüntülenme sayısını artırabilir, ancak genellikle eğlence uğruna doğruluğu feda ederler ve bu da gerçekliğin çarpıtılmış algılanmasına yol açar.

Bu teknik, izleyicileri yanıltmak için ses veya video içeriğini düzenlemeyi içerir. Yaygın bir örnek, konuşmacının sözlerinin amaçlanandan tamamen farklı bir anlam ifade etmek için kullanılabileceği, alıntıların bağlamından çıkarılmasıdır. Örneğin, düzenlenmiş bir röportaj klibi, bir kişinin tartışmalı bir görüşü eleştirdiği halde, onu destekliyormuş gibi gösterebilir.

Propaganda, genellikle önyargılı veya yanıltıcı olan, siyasi bir amaç veya bakış açısını desteklemek için kullanılan bilgidir. Propaganda birçok şekilde olabilir ve reklam yazıları, siyasi reklamlar ve sosyal medya kampanyaları dahil olmak üzere çeşitli medya kanalları aracılığıyla yayılabilir. Propagandayı tanımak, kamuoyunu etkilemek için anlatıların nasıl oluşturulabileceğini anlamak açısından çok önemlidir.

  • Yanlış bilgi , genellikle yanlış anlama veya yanlış yorumlama nedeniyle, zarar verme niyeti olmaksızın yayılan yanlış veya yanıltıcı bilgidir.
  • Dezenformasyon, ise, genellikle siyasi veya mali kazanç elde etmek amacıyla, aldatma niyetiyle paylaşılan kasıtlı olarak yanıltıcı bilgidir. Her iki biçim de medyaya olan güvenin azalmasına katkıda bulunur.

Manipülasyonun nedenleri

Medya manipülasyonunun ardındaki yaygın nedenler şunlardır:

Media outlets might favour particular political viewpoints, impacting how information is presented. This can lead to biased reporting that serves specific interests rather than for the good of the public.

Reklamverenler genellikle haberlerin nasıl aktarıldığını etkiler. Örneğin, bir yayın organı, olumlu ilişkilerini sürdürmek için kendilerine reklam veren bir şirketle ilgili olumsuz haberleri önemsiz gösterebilir.

 Farklı medya kuruluşları, sahiplikleri veya editoryal yönelimlerine bağlı olarak içsel önyargılara sahip olabilir. Bu önyargıları fark etmek, öğrenenlerin tükettikleri bilgileri eleştirel bir şekilde değerlendirmelerine yardımcı olur.

Örnekler

Bu kavramları açıklamak için, iklim değişikliği ile ilgili bir haber bölümünü ele alalım. Bir haber bölümü, insan faaliyetlerini birincil neden olarak gösterirken, iklim değişikliğini reddedenlerin karşı argümanlarını eleştiriye yer vermeden sunabilir. Bu seçici düzenleme, yanlış anlaşılmalara yol açar. Bir başka örnek ise, iklim eğilimleri hakkında bilgi vermek yerine paniğe yol açabilecek “Felaket sel geliyor!” gibi sansasyonel bir başlık olabilir.

Kaynaklar

Dezenformasyon nasıl işler: Bu Avrupa Komisyonu videosu, dezenformasyonu nasıl tespit edip önleyeceğinizi öğretir.

Dezenformasyondan kendinizi koruyun: Avrupa Komisyonu'nun, dezenformasyona kanmamak ve istemeden yaymamak için ipuçları ve kaynaklar sunan sayfası.

Eğitimciler için dezenformasyonla mücadele ve eğitim ve öğretim yoluyla dijital okuryazarlığı teşvik etme kılavuzu

Medya manipülasyonunun ardındaki yaygın nedenler şunlardır:

Etkinlik

Görev: Sansasyonel haberler veya önyargılı haberleriyle tanınan bir haber kaynağından bir makale veya video seçin ve kullanılan manipülasyon tekniklerini belirleyin. 

Adımlar:

Gruplar halinde analizlerinizi paylaşın ve bu teknikleri tanımak, tükettiğiniz ve paylaştığınız içeriklere daha bilinçli bir tepki vermenizi nasıl sağlayabileceğini tartışın.

Konu 3 – Eleştirel değerlendirme ve uygulama

Eleştirel analiz becerileri

Bu bölüm, medya içeriğini eleştirel bir şekilde değerlendirme becerisine odaklanmaktadır. Bu beceri, bilgileri sistematik bir şekilde analiz etmeyi içerir ve öğrenenlerin güvenilir kaynaklar ile yanlış bilgiler arasında ayrım yapabilmelerini sağlar. Etkili bir eleştirel analiz için temel adımlar şunlardır:

Öğrenenleri, tükettikleri medya hakkında temel sorular sormaya teşvik edin. İçeriği kim oluşturdu? Amacı nedir? İddiaları destekleyen kanıtlar nelerdir? Bu sorgulayıcı zihniyet, daha derin bir analiz için temel oluşturur.

 Zamanlama, coğrafi konum ve kültürel arka plan gibi faktörler, bir haberin nasıl aktarıldığını ve algılandığını etkileyebilir. Öğrenciler, medya mesajlarını değerlendirirken bu bağlamsal unsurları dikkate almalıdır.

Öğrencilere ikili düşünme (bilgiyi kesinlikle “doğru” veya “yanlış” olarak görmek) ile eleştirel düşünme (nüansları ve karmaşıklığı kucaklamak) arasındaki farkı öğretin. Gerçek dünyadaki sorunlar çoklu bakış açılarını içerir ve bunu anlayabilmek, bilinçli karar verme için çok önemlidir.

Çerçeveleri Kullanma

Medya içeriğini değerlendirirken eleştirel değerlendirmeyi kolaylaştırmak için, yerleşik medya okuryazarlığı çerçevelerini/pratik araçları kullanabilirsiniz. Bu konuda bunlardan ikisini sunuyoruz: CARS kontrol listesi ve SIFT yöntemi.

GDMD kontrol listesi: Bu kısaltma, Güvenilirlik, Doğruluk, Makuliyet ve Destek anlamına gelir:

  • Güvenilirlik: Kaynak saygın mı? Yazarın referansları nelerdir?
  • Doğruluk: Sunulan gerçekler doğrulanabilir mi? İddiaları destekleyen kanıtlar var mı?
  • Makuliyet: Ton objektif ve adil mi? Alternatif bakış açıları dikkate alınmış mı?
  • Destek: İçerik güvenilir referanslar, alıntılar ve kaynaklarla destekleniyor mu?

SIFT yöntemi: SIFT yöntemi, öğrenenleri şunları yapmaya teşvik eder:

  • Dur: Paylaşmadan önce bilgiyi bir ara ver ve doğrula.
  • Araştır: Kaynağı ve güvenilirliğini incele.
  • Daha iyi haberleri bul: Güvenilir kaynaklardan ek bakış açıları ara.
  • İddiaları takip et: Bağlamı anlamak için kanıtların izini sür.

Gerçek hayatta uygulama

Değerlendirme tekniklerini anladıktan sonra, öğrenciler bu becerileri günlük yaşamda uygulayabilirler. Sosyal medya paylaşımlarından haber makalelerine ve reklamlara kadar, eleştirel değerlendirme çeşitli bağlamlarda uygulanabilir. Bazı senaryolar şunlardır:

Öğrencileri viral paylaşımlara şüpheyle yaklaşmaya teşvik edin. Paylaşmadan önce kaynağı değerlendirmeli ve iddianın güvenilirliğini doğrulamalıdırlar.

Öğrenciler haberleri okurken, GDMD kontrol listesini kullanarak sunulan bilgileri eleştirel bir şekilde değerlendirebilir ve içerdiği önyargıları anlayabilirler.

Öğrencilere, bilgilendirici içerik ile duyguları veya algıları manipüle etmek için tasarlanmış ikna edici taktikler arasında ayrım yaparak reklamları eleştirel bir şekilde değerlendirmelerini öğretin.

Örnekler

Yeni bir besin takviyesiyle ilgili sağlık iddiasını konu alan yakın tarihli bir haber makalesini ele alalım. GDMD kontrol listesini kullanarak, öğrenciler kaynağın güvenilirliğiyle ilgili sorunları ortaya çıkarabilirler, örneğin beslenme konusunda uzmanlık eksikliği ve hakemli çalışmaların bulunmaması gibi. Bu, öğrencilerin hatalı argümanları fark etmelerini sağlar.

Medya manipülasyonunun ardındaki yaygın nedenler şunlardır:

Kaynaklar

EUfactcheck.eu: Bu site, Avrupa politikaları ve konuları hakkında yanlış bilgilere karşı mücadele etmektedir. Avrupa'nın dört bir yanından gelen gazetecilik öğrencileri, politikacılar ve diğer kişiler tarafından yapılan iddiaları doğruluk açısından kontrol edip puanlamaktadır.

Vera.ai: Bu, dezenformasyon analizi ve yapay zeka destekli doğrulama araçları ve hizmetlerine odaklanan bir Avrupa araştırma ve geliştirme projesidir.

Etkinlik

Görev: GDMD kontrol listesi veya SIFT yöntemini kullanarak güncel bir haber makalesini eleştirel bir şekilde değerlendirin.

Adımlar:

Gruplar halinde bulgularınızı sunun ve bu eleştirel değerlendirme becerilerinin, öğrencilerin bilinçli kararlar almalarına ve medya ortamında daha iyi yol almalarına nasıl yardımcı olabileceğini tartışın. Sorumlu medya tüketiminin teşvik edilmesinde bu becerilerin önemi hakkında diyalog kurmayı teşvik edin.

Modülün Özeti

 Yanlış bilgilerin bol olduğu bir çağda, genç öğrencilerin medya okuryazarlığını geliştirmek çok önemlidir. 

Bu modül, eğitmenlere öğrencilere medya içeriğini eleştirel bir şekilde değerlendirmek, manipülasyon tekniklerini anlamak ve medya okuryazarlığı ilkelerini günlük yaşamlarında uygulamak için gerekli becerileri kazandırmak için gerekli araçları sağlamıştır. 

Bilgili ve ayırt edici medya tüketicileri haline gelen eğitmenler, medya dünyasının karmaşıklıklarını sorumlu bir şekilde yönlendirebilen bir nesil yetiştirebilirler. 

Pratik aktiviteler, ilgi çekici kaynaklar ve gerçek dünyadaki uygulamalara odaklanma ile bu eğitim, eğitimcilerin anlamlı medya okuryazarlığı eğitimi verme becerilerini geliştirir.

Bu eğitim modülü sayesinde eğitmenler, Alex gibi öğrencilerin bilginin güvenilirliğini sorgulamalarını, manipülasyon taktiklerini fark etmelerini ve paylaşmadan önce eleştirel düşünmelerini nasıl sağlayacaklarını öğrenecekler. Bu becerilerle donatılmış genç öğrenciler, sorumlu bir şekilde çevrimiçi ortamda gezinme ve topluluklarına olumlu katkıda bulunma becerisine sahip, bilinçli medya tüketicileri haline gelecekler. 

Bu hikaye, medya okuryazarlığı eğitiminin acil ihtiyacını vurgulamaktadır.

Öz değerlendirme için Sınav soruları

Terimler Sözlüğü

Bilginin kamuoyuna yayıldığı farklı biçimler ve kanallar. Bunlar arasında geleneksel medya (gazeteler, radyo ve televizyon gibi) ve dijital medya (sosyal medya platformları, bloglar ve çevrimiçi haber siteleri gibi) yer alır. Her türün kendine özgü özellikleri, güvenilirlik standartları ve izleyici katılım yöntemleri vardır.

Bilginin sunumunu ve algılanışını etkilemek veya çarpıtmak için kullanılan stratejiler. Yaygın teknikler arasında çerçeveleme (haberlerin sunum şeklini şekillendirme), sansasyonelcilik (dikkat çekmek için unsurları abartma), seçici düzenleme (değiştirilmiş bağlam yoluyla yanıltma) ve yanlış bilgi veya dezenformasyon kullanımı (kasıtlı veya kasıtsız olarak yanlış veya yanıltıcı içerik yayma) bulunur.

Bilginin güvenilirliğini, doğruluğunu ve güvenilirliğini değerlendirmek için bilginin analiz edilmesi. Bu süreç, yazarlık, yayın tarihi, kaynağın itibarı, sağlanan kanıtlar ve olası önyargıları incelemek suretiyle bireylerin tükettikleri ve paylaştıkları içerik hakkında bilinçli kararlar vermelerini sağlar.

Kaynakça

Funded by the European Union. Views and opinions expressed are however those of the author(s) only and do not necessarily reflect those of the European Union or the European Education and Culture Executive Agency (EACEA). Neither the European Union nor EACEA can be held responsible for them. Project number: 2023-1-NO01-KA220-ADU-000151380 

tr_TRTurkish